Jak rozpoznać nieprawdziwe newsy?
Zbliża się sezon ogórkowy. W szklarniach dojrzeją ogórki a w mediach pojawią się mało znaczące i głupawe newsy. Internet, jak to ma w zwyczaju, zakwitnie wiadomościami sensacyjnymi, plotkarskimi, zatrważającymi i zmyślonymi.
Świadomi użytkownicy internetu nie dziwią się wszechobecnością „fake newsów” (czyli zmyślonych wiadomości) – sieć podsuwa nam teksty najpopularniejsze, a nie najbardziej rzetelne. Okazuje się jednak, że nie wszyscy to rozumieją.
Badania pokazują, że młodzież jest szczególnie podatna na manipulacje i nie potrafi rozpoznać informacji prawdziwej od spreparowanej. Sondaż dla miesięcznika Charaktery z 2011 roku pokazuje, że najbardziej zaangażowani użytkownicy Facebooka czyli osoby do 24 roku życia, są najmniej świadomi manipulacji, jakiej mogą ulegać. Ponad połowa uznaje treści zamieszczane na Facebooku jako informacje całkowicie wiarygodne. Obawę przed manipulacją wyraża jedynie co dziesiąta młoda osoba.
Amerykańscy akademicy promują narzędzie pomagające studentom weryfikować, czy napotkane źródło jest wiarygodne. Jest to metoda wzbudzająca krytyczne myślenie popularyzowana także przez biblioteki uniwersyteckie.
Ma wdzięczną i łatwą do zapamiętania nazwę: KUPAA (CRAAP test; Blakeslee, 2004).
Kiedy? Sprawdź czy informacje są aktualne.
– Kiedy news został opublikowany lub zapostowany?
– Czy od tego czasu news był aktualizowany lub poprawiony?
– Czy temat wymaga aktualnych informacji, czy starsze źródła i dane wystarczą?
– Czy linki na stronie z newsem działają? Jeśli nie to może być ona nieaktualna.
Użyteczność? Sprawdź, czy news jest na temat.
– Czy podane informacje związane są z tematem?
– Kto jest zamierzonym odbiorcą newsa?
– Czy informacja jest podana bez zbędnych uproszczeń?
– Czy news ma porównywalną jakość do innych źródeł z informacjami na ten temat?
Po co? Zastanów się, czy pod pozornie neutralną wiadomością nie kryje się perswazja.
– Jaki jest cel newsa? Informacyjny, sprzedażowy, naukowy, rozrywkowy, czy polityczny?
– Czy autorzy newsa otwarcie ujawniają jego cel?
– Czy news opisuje fakty, jest opinią, czy ma na celu nakłonienie do zmiany postawy?
– Czy news wydaje się obiektywny, czy przedstawia tylko jeden punkt widzenia?
Argumenty? Zobacz, czy informacja opiera się na danych, które są weryfikowalne.
– Na jakich źródłach bazuje news? Czy autor podaje skąd ma informacje?
– Czy przedstawione informacje poparte są dowodami, faktami, danymi, które da się zweryfikować?
– Czy język newsa jest rzeczowy, czy emocjonalny i sensacyjny?
– Czy news jest napisany bez błędów językowych?
Autorstwo? Sprawdź, czy informacje podane są przez wiarygodne i kompetentne źródło.
– Czy wiadomo, kto jest autorem/wydawcą/sponsorem tekstu?
– Jakie autor ma doświadczenie i znajomość tematu?
– Czy przynależność autora świadczy o jego bezstronności lub zapewnia wysokie standardy dziennikarskie?
– Czy tekst znajduje się na stronie budzącej zaufanie? Co można powiedzieć o źródle na podstawie domeny? (np: .com .edu .gov .org)
Jeśli trudno Ci odpowiedzieć na pytania testu KUPAA lub na większość pytań odpowiadasz „nie”, analizowany przez Ciebie news najprawdopodobniej jest… 💩
